Als ik ergens een boek genoemd zie, in een tijdschrift, in een krant en ik denk: "dat lijkt me een goed boek!" dan zet ik het op mijn te-lezen-lijst. Die lijst bekijk ik als ik naar de bibliotheek in Leeuwarden ga, zo neem ik meestal een verscheidenheid aan boeken mee naar huis. Thriller, detective, "nuttig". Sommige boeken zijn "te nieuw" en daardoor (nog) niet in de bibliotheek of het zijn boeken die te gericht zijn op programmeren, dan komen ze waarschijnlijk ook in de toekomst niet in het assortiment van de bibliotheek.
Maar met dit boek van Kit Yates had ik mazzel. Het boek was beschikbaar: link. Voor de mensen die vaker bij de hoofdbibliotheek in Leeuwarden komen (ze zitten nu in de voormalige gevangenis), dit is dus op de 1e verdieping, je loopt bij de trap langs, naar het opstapje naar boven, dan loop je de hele lange gang uit en aan het einde heb je dan de wiskundeboeken e.d.
Volgens mij werd dit boek genoemd in De Ingenieur, omdat het laatste hoofdstuk over pandemieën, virussen en vaccinaties gaat, erg toepasselijk in deze periode van een heersend corona-virus. Voor de mensen die nu wit wegtrekken en zeggen "wiskunde" en de grote C, dat is voor mij te moeilijk, dan kun je nog steeds dit boek lezen. Het is namelijk een goed leesbaar boek met niet heel veel formules, wat schema's, duidelijke grafieken. En interessant om te lezen. Ik loop hier even in het kort de onderwerpen door, als je meer de diepte in wilt is het een kwestie van dit boek lenen en lezen!
Exponentieel denken.
Je hebt iets en dat verdubbelt zich. Dat verdubbelt zich ook weer. En dat verdubbelt zich. En dat proces gaat maar door. Dat is exponentieel en dat zien we graag met de rente op onze spaarrekening gebeuren. Maar goed, met het huidige lage percentage levert dat niet zoveel op. Misschien ken je de ice-bucket-challenge van 2014 nog wel, voor ALS (de spierziekte) kon je geld doneren en je liet een emmer ijskoud water over je heen gooien. Of je sloeg dat over, maar doneerde wel een bedrag. Het was een warme zomer, dus dit ging "viraal", exponentieel dus over de sociale media. Het leverde 100 miljoen extra op, met het onderzoek kon een 3e gen ontdekt worden wat ALS veroorzaakt. Maar goed, het werd winter, dus het zakte in, het jaar erop was er nog een kleine opleving, maar hierna doofde het uit. En dat gebeurt vaak met exponentiële zaken.
Dan komen we bij een item wat me uitermate interesseert: "de tijd vliegt als je ouder wordt". Die ALS actie van hiervoor lijkt me "nog niet zo lang geleden". Maar hé, 2014, dat is "alweer" 7 jaar geleden. Hetzelfde geldt voor mijn leeftijd. Ik voel me al heel lang 27 jaar. Maar afgelopen jaar kwam de teller op 44. De vraag is, waar is die 17 jaar gebleven? Zoals het boek zegt: vroeger leek de tijd veel langzamer te gaan. Wachten tot je jarig was. Wachten tot Sinterklaas kwam. Vroeger duurde het lang voordat je bij het punt kwam waar je naar uitkeek, nu is het zo dat iets wat over een jaar gaat gebeuren schijnbaar heel snel alweer voorbij is. Het boek zegt dat er een aantal mogelijke verklaringen zijn. Het ene is het biologische ritme van je lichaam, waarbij alles een tikje sneller gaat dan vroeger en waardoor de tijd dus echt wat sneller voor je voorbij gaat. En het andere is dat kinderen allemaal nieuwe ervaringen tot zich nemen en daar bewuster van zijn. Bij ons zijn veel dingen bekend en doen we dingen op de automatische piloot. Iets wat ook nog genoemd wordt klinkt ook wel logisch, als je 8 jaar bent en je moet bijna een jaar tot je volgende verjaardag wachten, dat is dat 1/8 deel van je leven. Als je 44 bent en je een jaar tot je volgende verjaardag moet wachten, is dat 1/44 deel van je huidige leven. Een jaar is relatief ten opzichte van je leven als je terugkijkt een stuk kleiner geworden.
Sensitiviteit, specifications en second opinions
Het boek laat iets zien wat we vroeger ook op school wel gehad hebben, gemiddeld gezien kan iets er goed uit zien, maar als je de uitschieters eruit haalt (dus de mensen die het gemiddelde extreem omhoog of omlaag halen), dan kom je op de mediaan, het getal wat eigenlijk een betere presentatie is van het gemiddelde.
Dit hoofdstuk gaat ook over testen (testen op borstkanker, HIV) en de fout-marge die daarin zit. Waarin je "liever" een false positive hebt (dus iemand krijg het bericht dat hij/zij mogelijk ziek is of gaat worden, maar dat niet is), dan een false negative (iemand wordt als gezond aangemerkt, terwijl hij/zij wel de ziekte heeft). Het boek geeft aan dat vaak de indruk ontstaat dat zeker is dat je ziek bent of gaat worden, terwijl de test niet heel nauwkeurig is, bij een tweede test wordt vaak aangetoond dat die persoon niet ziek is. Dus krijg je een negatieve uitslag, niet meteen wanhopen, wacht eerst de tweede test af.
Aanhoudende optimalisering
In dit hoofdstuk worden algoritmes genoemd. Vaak klinkt dat als iets "magisch" en als er dan iets fout gaat krijg het programma de schuld. Fout. Iemand heeft dat programma gemaakt en iets over het hoofd gezien. Micheal Fowler verkocht via Amazon t-shirts met de tekst "keep calm and .." wat dan gevolgd werd door een tekst. Random gemaakt. Dus keep calm and drink a beer. Keep calm and eat a burger. Maar goed, toen kwamen de teksten Keep calm and rape a girl, Keep calm and kill a bitch en toen waren de rapen gaar. Bedreigingen, geen verkopen meer en uiteindelijk een faillissement. De grenzen voor dit algoritme waren (nog) niet goed ingesteld...
Navinder Sarao wordt genoemd, zelf een algoritme gemaakt wat snel geld verdient door te spoofen, wat inhoudt anderen voor de gek te houden en op die manier lucratieve aan- en verkopen op de future-markt te doen. Het werkte goed voor hem, maar heeft mogelijk wel voor een flinke crash op de beurs gezorgd.
Vatbaar, besmettelijk, verwijderd
Het SIR model staat voor susceptible (vatbaar), infectious (besmettelijk) en removed (verwijderd). Dit model is niet geldig voor alle ziektes. Zo worden SOA's genoemd, seksueel overdraagbare aandoeningen. Als je het gehad hebt kun je het op een later tijdstip nogmaals krijgen, dus SIS (vatbaar, besmettelijk, vatbaar). Dan komen we bij het hoofdstuk "de volgende pandemie". De auteur heeft al de voorbeelden van de vogelgriep en ebola gegeven, zaken die eigenlijk "alleen" in Afrika of Azië spelen en daardoor waarschijnlijk minder indruk op ons, Europeanen gemaakt heeft.
De afsluiting vind ik wel de moeite waard om hier te noemen, hij heeft dit boek namelijk geschreven voor 2020, dus geen vooroordeel over wel of niet prikken, maar puur kijken naar in het verleden behaalde resulaten:
"Samen met betrouwbare wetenschappelijke bewijzen laat de wiskundige epidemiologie zien dat vaccineren iets volkomen vanzelfsprekends is. Het beschermt jou, je gezin, je vrienden, je buren en je collega's. Uit cijfers van de WHO blijkt dat vaccins elk jaar miljoenen sterfgevallen voorkomen en er nog meer miljoenen kunnen voorkomen als er wereldwijd een betere dekking komt". Ze zijn de best beschikbare manier om de uitbraak van dodelijke ziekten te voorkomen en de enige kans die we hebben om de vernietigende impact van die ziekten voorgoed te stoppen.